Bìa cứng, bìa mềm và mass market paperback là gì?

Trong bài viết này, Xép sẽ giới thiệu lịch sử của ba loại binding/format cơ bản trong ngành xuất bản là hardcover (bìa cứng), paperback (bìa mềm) và mass market paperback (bìa mềm khổ nhỏ).

Hardcover/Hardbound/Hardback
Khi một cuốn sách ra mắt, bìa cứng luôn luôn được phát hành đầu tiên, sau đó nửa năm hoặc có khi hàng năm khi mà lượng bìa cứng bán ra chững lại mới phát hành bìa mềm. Rất nhiều bảng xếp hạng đếm số lượng bán bìa cứng để xếp hạng best-selling điển hình như New York Times. Chính vì thế, đối với những shop chuyên lùng sách cũ như bọn mình thì tìm các bản secondhand bìa cứng lúc nào cũng dễ hơn nhiều. 

Bây giờ các bạn sẽ hỏi “Tại sao lại phát hành bìa cứng vừa nặng vừa đắt trước?” The Economist đã có lần giải thích như thế này: đại loại việc bán bìa cứng trước cũng như một bộ phim được chiếu rạp trước khi phát hành DVD. Lợi nhuận thu được từ mỗi tấm vé/mỗi cuốn bìa cứng bán ra luôn nhiều hơn từ mỗi DVD/mỗi cuốn bìa mềm. Các mọt phim, mọt sách đích thực luôn sẵn sàng bỏ tiền túi ra để xem phim trên màn ảnh lớn hay đọc một cuốn sách với chất lượng cao từ rất sớm. Bìa cứng dễ bảo quản rất phù hợp với những người sưu tầm sách và được các thư viện rất ưa chuộng. 

Trung bình một cuốn bìa cứng đắt hơn bìa mềm khoảng $10 và thời gian order để in sẽ lâu hơn 3-7 ngày. Giấy được khâu hoặc dùng hồ dán vào các bìa cứng các-tông. Thời kì đầu thì bìa được bọc thêm một lớp vải thô hồ cứng nhưng bây giờ thì không còn phổ biến. Thay vào đó, những cuốn chất lượng cao sẽ bọc vải hoặc da. Sách đồ sộ hoặc dòng classics thì hay được dập nổi ở gáy, mạ nhũ vàng nhìn rất sang. Minh họa của bìa có thể in trực tiếp lên mặt bìa hoặc trên dust jacket (áo sách). Nếu đã in lên dust jacket thì bìa bên trong sẽ rất đơn giản như bộ Hunger Games trong ảnh. Khi mua sách used bọn mình phải coi rất kĩ phần miêu tả tình trạng vì một cuốn bìa cứng naked (mất áo) thì giá trị sẽ giảm đi rất nhiều, dù giấy bên trong rất tốt thì cũng chỉ xếp vào tình trạng good thôi. Cuốn Gatsby trong hình là bản in đầu tiên, nếu không có dust jacket thì được định giá khoảng $3,000, nhưng nếu dust jacket còn khá nguyên vẹn thì $30,000 cũng chưa chắc đã mua được. 

Mặc dù sinh sau đẻ muộn, chiếm lĩnh thị trường và góp phần phổ biến văn hóa đọc đến với các tầng lớp bình dân nhưng bìa mềm (paperback) chưa bao giờ được nhìn nhận đúng với giá trị của nó. Bìa cứng, với lịch sử nghìn năm, luôn được coi là danh giá hơn rất nhiều. Sau khi những cuốn bìa cứng đầu tiên được in, tác giả sẽ gửi tặng các critics, booktube nổi tiếng để review. Literary editors traditionally don’t review paperbacks.  

Paperback/Softcover

(nguồn ảnh: https://www.smithsonianmag.com/)

Sau cách mạng công nghiệp thế kỉ XIX, những tiến bộ vượt bậc về kĩ thuật in ấn đã cho phép các xưởng in tại Anh sản xuất đại trà nhiều tờ bướm và tiểu tuyết 3 xu để hành khách đọc ở các nhà ga hay sân bay trong lúc chờ đợi, đó chính là thời kì đầu tiên bìa mềm bây giờ. Trong ảnh là Sir Allen Lane người đã hướng Penguin đi đầu xu hướng bằng cách cho in 3 triệu cuốn bìa mềm để giữ chi phí mỗi cuốn sách ở mức thấp khó tin. Thời kì đó cứ nghĩ đến Penguin là người ta nghĩ đến bìa mềm mà. Sau Đại khủng hoảng, các NXB Mỹ bắt đầu suy nghĩ một cách nghiêm túc về paperback như một hướng đi mới khi người đọc thắt chặt chi tiêu hơn. Lấy một ví dụ như thế này nhé: năm 1939, giá xăng là 10 cent một gallon, một cái vé xem phim 20 cent còn một cuốn sách của John Steinbeck đang là bán chạy nhẩt thời bấy giờ “Chùm Nho Nổi Giận” bìa cứng là $2.75 @@ Trong một nền kinh tế mà 20% lực lượng lao động không có việc làm thì sách là một thứ gì đó rất xa xỉ.

Ngày 19 tháng 6 năm 1939, một bài quảng cáo chiếm trọn một trang của tờ New York Times đã làm một cuộc cách mạng văn hóa đọc trong lịch sử ngành in của Mỹ: bìa mềm chính thức du nhập vào thị trường Mỹ dưới dạng pocket book và được bán với giá cái giá 25 cent. Chỉ trong một tuần, số pocket book này đã bán hết 100.000 bản chỉ với 10 tựa sách ít ỏi. Và mặc kệ những hoài nghi của giới chuyên môn, pocket book đã thay đổi mãi mãi thói quen đọc sách của người Mỹ: "The Pocket Book changed everything about who could read and where. Suddenly people read all the time, much as we now peek at e-mail and Twitter on our phones. It also turned a generation of young men into lifelong readers."

(Nguồn ảnh: http://oomscholasticblog.com/)

Khi cả nước Mỹ rục rịch chuẩn bị cho Thế Chiến II, Bộ Chiến Tranh Hoa Kì đã cho in 120 triệu cuốn pocket book nhỏ vừa đủ để các binh lính bỏ vào trong túi quần ra chiến trường. Họ đọc sách mọi nơi có thể, trên tàu đổ bộ, trên đường hành quân, trong trại tập trung và cả trong lỗ châu mai. Chính chiến dịch này đã mang rất nhiều cuốn sách ít nổi tiếng tới quảng đại quần chúng mà The Great Gatsby, A Tree Grows in Brooklyn chính là hai trong số đó. Những cuốn pocket book ấy trở thành người bạn tinh thần, niềm an ủi nho nhỏ xoa dịu mất mát cho người lính nơi đạn bom khói lửa. Để rồi khi chiến tranh đi qua, những giá sách bắt đầu xuất hiện trang trọng như một phần không thể thiếu trong phòng khách phòng ngủ của các gia đình Mỹ - một điều mà người ta chưa bao giờ thấy trước đó.

Khi thấy được lợi nhuận nhãn tiền, các NXB pocket book bắt đầu nghĩ đến việc học tập Penguin, in với số lượng lớn để giảm chi phí mỗi thành phẩm. Nhưng để in được số lượng lớn thì phải đảm bảo được đầu ra tương đương, thế là người ta bắt đầu bán nó ở những nơi mà bình thường không ai nghĩ đến. Chính vì pocket book được bán ở nhà ga, sân bay, tiệm báo, drugstore, cửa hàng tiện lợi với giá rẻ mạt và được mua bởi tầng lớp trí thức nghèo nên luôn bị gọi với những cái tên khinh miệt kiểu British penny dreadful, American dime novel. Dần dần ngày càng nhiều các NXB tham gia vào mảnh đất béo bở này mà đình đám nhất là những năm 1950s những cuốn sách xuất bản lần đầu chỉ được in dưới dạng bìa mềm gọi là paperback originals. Mặc dù paperback orginals bán được 9 triệu bản trong vòng 6 tháng, các nhà phê bình và các tác gia văn học vẫn quay lưng lại với nó và trung thành với dòng bìa cứng sang trọng quý tộc, các chủ tiệm sách lớn vẫn từ chối nhập bìa mềm và học sinh sinh viên vẫn chỉ sử dụng sách bìa cứng trong trường học.

Chỉ đến khi người ta đầu tư hơn về chất lượng giấy, thiết kế bìa đẹp hơn, bản in to hơn và giá cũng không quá rẻ mạt, mass-market paperback mới trở thành paperback hay perfect paperback đẹp đẽ như hiện nay và bắt đầu thu hút được tầng lớp trí thức trung lưu và học sinh sinh viên. Rồi dần dần bìa mềm đã dành được sự bình đẳng nhất định với bìa cứng khi hiện nay xu hướng chung là một NXB sẽ phát hành cuốn bìa mềm giống hệt từng dấu chấm dấu phẩy với bản bìa cứng, chỉ khác nhau mỗi cái bìa thôi ^^. Như mình đã nói hôm trước, sách textbook, reference book thường chỉ in một bản bìa cứng, nhưng cũng có những cuốn mà NXB đỡ đầu cho nó không cho phép in bìa mềm mà vụ xôn xao gần đây nhất là cuốn tiểu sử Cobsy: His Life and Times. Khi danh hài này bị tố cáo lạm dụng tình dục rất nhiều phụ nữ, Simon & Schuster đã từ chối xuất bản bản bìa mềm và dừng in bìa cứng như đây là một biện pháp cứng rắn để phản ứng lại bê bối tình dục này.

Khi mà mỗi năm có hàng trăm nghìn đầu sách mới gia nhập thị trường, đa số mọi người dè dặt hơn khi bỏ một số tiền lớn cho một cuốn sách bìa cứng từ một tác giả không tên tuổi, người ta phải càng cần nhìn lại vai trò của paperback. Mặc dù lợi nhuận từ mỗi cuốn bìa mềm ít ỏi nhưng các NXB lại bán được nhiều để bù lại. Năm 2009 đánh dấu một mốc son quan trọng của thị trường bìa mềm khi riêng ở Mỹ số lượng đầu sách paperback bán ra đã cân bằng với số lượng hardback và trong tương lai có thể vượt hơn. Thế kỉ XXI này, người ta lại chứng kiến một cuộc cách mạng mới khi một dòng pocket book mới, một lần nữa, thay đổi sâu sắc thói quen đọc sách của mọi người: ebook - nhưng sách giấy, như nhiều người tin tưởng, sẽ không bao giờ chết như chính cái tầm vóc lịch sử của nó.

Massmarket Paperback
Mass market paperback là “thương hiệu” của US, ở UK nó được gọi là A-format paperback. Vậy làm sao phân biệt mass với bản paperback thường? Thứ nhất, từ cái nhìn đầu tiên, mass nhỏ hơn và bìa thường ít được đầu tư hơn. Hình dưới là so sánh kích thước giữa bản mass và bản thường của bộ A Song of Ice and Fire.

Thứ hai, một cuốn mass bởi vì nó thường không có hình minh họa, giấy mỏng hơn, khoảng cách giữa các dòng hẹp hơn, lề nhỏ hơn, các trang sách được gắn với nhau lỏng lẻo hơn. Vì cùng một lượng nội dung mà trang sách nhỏ hơn nên mass thường dầy hơn so với paperback do đó việc đánh số trang cũng khác hẳn đi. Điều này đặc biệt quan trọng với scholar và reviewer để trích dẫn chuẩn. Điều này dẫn đến giá niêm yết của mass thường dao động từ $7-9 so với paperback $12-15 còn hardcover $20-30

Cuối cùng, sách mass là strippable, còn paperback thường thì không. Tức là, khi các chủ tiệm sách nhận thấy một cuốn sách không còn bán được nữa, họ sẽ gửi trả paperback và hardback nguyên vẹn cho các NXB để lấy refund. Nhưng họ sẽ không gửi trả mass mà xé bìa và gửi mỗi bìa để làm chứng thôi. Phần còn lại sau khi xé bìa gọi là stripped book sẽ được nghiền thành bột giấy để tái chế. Thế nhưng mà số coverless book, bằng một cách nào đó, vẫn được thu gom để lưu thông trên các thị trường không chính thống như flea market nên hiện nay, đa số các cuốn mass đều có in thêm một dòng note như ở bên dưới ảnh để không khuyến khích người đọc mua stripped book vì NXB và tác giả sẽ không nhận được một đồng nào từ số tiền mua sách đó cả.

Đến đây bạn sẽ tiếp tục hỏi tại sao người ta vẫn cho in mass? Bởi vì có một lượng người đọc rất lớn trung thành với mass: các học sinh sinh viên mua sách văn học để đọc cho một khóa học vài tháng trong trường. Mass đặc biệt là lựa chọn tối ưu, nhỏ gọn để đọc trên tàu, trên bãi biển, trong lúc chờ đợi ở sân bay. Ngoài ra, với những người cầm bút, mặc dù không muốn mình bị gắn mắc mass market paperback author, nhưng để thâm nhập được thị trường thì trước hết sách của họ phải được tiêu thụ rộng rãi đã. Vậy nên in sách dưới dạng mass rẻ là một chiến lược tạo chỗ đứng rất ưu việt cho các tác giả chưa tên tuổi.

Như đã nói ở phần trên, mass chính là ông tổ của paperback. Việc người ta chuộng paperback đẹp hơn đồng nghĩa với việc mass bị hắt hủi trên thị trường, mà nhất là khi ebook được phổ biến rộng rãi thì lượng tiêu thụ mass còn giảm mạnh hơn nữa. Dòng mass nổi tiếng nhất mà mình nghĩ các bạn hay nghe đến chính là Wordsworth và Dover. Theo như thống kê thì hiện nay romance chính là thể loại sách phổ biến nhất ở nhánh mass này với các tác giả như James Patterson, Nicholas Sparks... sau đó đến fiction, sci-fi và thrillers/mysteries. Nói như vậy không phải để hạ thấp giá trị của một cuốn mass đâu. Đối với sinh viên thì một cuốn mass xinh xinh, nhẹ nhàng cầm gọn trong tay là quá đủ rồi, nếu giữ gìn thì cũng sử dụng được khá lâu đó chứ.